Hợp Đồng Quyền Chọn (Option) - Đặc điểm và các loại hợp đồng

Hợp đồng quyền chọn (option) là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực tài chính, mang lại nhiều sự linh hoạt và tiềm năng lớn. Tuy nhiên, với sự phức tạp và những vấn đề tiềm ẩn khác, việc hiểu rõ sẽ trở thành yếu tố quyết định thành công trong việc đầu tư và kinh doanh.

Trên thực tế, hợp đồng quyền chọn đã trở thành một công cụ phổ biến trong nhiều lĩnh vực, từ thị trường tài chính đến bất động sản và ngành công nghiệp. Việc nắm vững cơ bản và áp dụng hiệu quả không chỉ giúp tối ưu hóa lợi ích, mà còn giảm thiểu rủi ro.

Hợp đồng quyền chọn (option) là gì?

Theo khoản 3 điều 64 Luật thương mại năm 2005 quy định: “Hợp đồng về quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán là thỏa thuận, theo đó bên mua quyền có quyền được mua hoặc được bán một hàng hóa xác định với mức giá định trước (gọi là giá giao kết) và phải trả một khoản tiền nhất định để mua quyền này (gọi là tiền mua quyền). Bên mua quyền có quyền chọn thực hiện hoặc không thực hiện việc mua hoặc bán hàng hóa đó”.

Luật thương mại năm 2005 và các nghị định hướng dẫn khác đã quy định các chủ thể có liên quan đến việc giao kết và thực hiện hợp đồng quyền chọn cũng giống như hợp đồng kỳ hạn, cụ thể bao gồm: khách hàng, thành viên kinh doanh, thành viên môi giới, trung tâm thanh toán và trung tâm giao nhận của Sở Giao dịch hàng hóa.

Đối tượng của hợp đồng quyền chọn không phải hàng hóa, mà là quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán đối với hàng hóa. Quyền này cho phép người mua có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, được mua hoặc bán: (i) một số lượng xác định các loại hàng hóa; (ii) tại hay trước một thời điểm xác định trong tương lai; (iii) với một mức giá xác định ngay tại thời điểm thỏa thuận hợp đồng.

Trong hoạt động giao dịch thực tế, có 2 loại quyền chọn phổ biến là quyền chọn kiểu Mỹ và quyền chọn kiểu châu Âu. Quyền chọn kiểu Mỹ là dạng quyền chọn cho phép người nắm giữ có thể thực hiện quyền chọn vào bất kỳ thời điểm nào trước hoặc trong ngày đáo hạn. Quyền chọn kiểu châu Âu là dạng quyền chọn mà người nắm giữ chỉ được thực hiện quyền trong ngày đáo hạn.

Ví dụ về hợp đồng quyền chọn

Vào ngày 1/1/2020, công ty A đã mua một hợp đồng quyền chọn mua từ công ty B, với số lượng 20.000 sản phẩm và giá 100.000 đồng/sản phẩm. Thời hạn của hợp đồng là 6 tháng. Trong giao dịch này:

– Công ty A là người mua quyền chọn, trong khi công ty B là người bán quyền chọn.

– Tài sản cơ sở liên quan đến hợp đồng là sản phẩm trên.

– Giá thực hiện đã được định trước là 100.000 đồng/sản phẩm.

– Ngày đáo hạn là 1/7/2020.

Theo điều khoản của hợp đồng, vào ngày đáo hạn (1/7/2023), công ty A có quyền lựa chọn mua hoặc không mua 20.000 sản phẩm. Nếu công ty A quyết định thực hiện quyền chọn mua, công ty B phải tuân thủ và bán cho công ty A 20.000 sản phẩm với giá 100.000 đồng/sản phẩm, bất kể giá thị trường của sản phẩm này tại thời điểm đó là cao hơn hay thấp hơn giá thực hiện. Trong mọi trường hợp, công ty B vẫn phải tuân thủ nghĩa vụ bán theo quy định trong hợp đồng.

Cách thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn

Quyền chọn mua (Call Option)

Khi ký kết hợp đồng quyền chọn, bên nắm giữ vị thế mua phải trả cho người bán một khoản phí được gọi là phí tham gia. Nếu giá của tài sản cơ sở tăng lên, người mua sẽ thắng và thực hiện vị thế mua của mình, trong khi người bán thực hiện nghĩa vụ bán theo thỏa thuận. Trong trường hợp giá của tài sản cơ bản giảm, người mua cho rằng việc có quyền không thực hiện vị thế mua là không có lợi.

Quyền chọn bán (Put Option)

Nếu một nhà đầu tư tham gia với một vị trí ngắn, phí bảo hiểm quyền chọn cũng được thanh toán và nếu giá của tài sản cơ bản giảm xuống dưới giá hợp đồng có lợi cho nhà đầu tư, thì quyền chọn sẽ được thực hiện. Quyền chọn bán phải phù hợp với hợp đồng. Do đó, nhà đầu tư quyết định mua quyền chọn mua hay quyền chọn bán dựa trên việc dự đoán giá tài sản sẽ tăng hay giảm trong tương lai.

Hợp đồng quyền chọn là công cụ bảo hiểm rủi ro hiệu quả

Trên thị trường giao dịch hàng hóa tập trung, hợp đồng quyền chọn là công cụ hiệu quả để bảo hiểm rủi ro cho các bên tham gia thị trường. Đối với bên mua quyền, họ có quyền thực hiện hoặc không thực hiện hợp đồng đã giao kết. Khoản phí quyền chọn thực chất là khoản tiền để bảo hiểm rủi ro cho bên mua quyền. Trong trường hợp giá hàng hóa biến động mạnh, họ sẽ chỉ chịu rủi ro khoản phí quyền chọn, mà không phải chịu toàn bộ rủi ro từ giá trị hợp đồng.

Trong khi đó, bên bán cũng được lợi từ hợp đồng quyền chọn. Khi giá hàng hóa biến động không quá mạnh và không vượt quá phí quyền chọn mà họ được nhận thì họ sẽ được lợi. Đồng thời, nếu sự biến động thị trường theo hướng bất lợi thì khoản tiền bán quyền thu được sẽ bù đắp cho họ một phần rủi ro. Như vậy, hợp đồng quyền chọn là công cụ bảo hiểm rủi ro cho cả hai bên khi thực hiện việc mua hàng hóa trong tương lai thông qua Sở Giao dịch hàng hóa.

Hợp đồng quyền chọn được giao dịch trên hai thị trường chính

Giao dịch trên thị trường tập trung: Trên thị trường tập trung, hợp đồng quyền chọn được giao dịch thông qua các sàn giao dịch chính thức. Điều này đảm bảo sự minh bạch và độ tin cậy cao hơn. Thông tin về giá cả và dữ liệu có sẵn và rõ ràng vào cuối ngày giao dịch. Hợp đồng quyền chọn trên thị trường tập trung thường được chuẩn hóa về quy mô, số lượng và chất lượng hàng hóa, giúp tăng tính thanh khoản và dễ dàng chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư.
Giao dịch trên thị trường phi tập trung: Hợp đồng quyền chọn trên thị trường phi tập trung là thỏa thuận trực tiếp giữa hai bên mua bán, không thông qua sự can thiệp của bên trung gian thứ ba. Thị trường phi tập trung có tính linh hoạt cao và thông tin không được niêm yết cụ thể trên sàn. Tuy nhiên, khả năng thanh khoản của hợp đồng trên thị trường này thường thấp. Số lượng giao dịch trên thị trường phi tập trung chỉ chiếm một phần nhỏ, khoảng 2% tổng khối lượng giao dịch quyền chọn trên toàn thế giới.

Các yếu tố cấu thành hợp đồng quyền chọn (option)

Tài sản cơ sở (Underlying asset): Đây là tài sản mà hợp đồng quyền chọn liên quan đến. Tài sản có thể là chứng khoán, hàng hóa, ngoại tệ, lãi suất hoặc thậm chí là bất động sản. Giá trị và hiệu lực phụ thuộc vào tài sản cơ sở.
Loại hợp đồng quyền chọn (Type of option): Có hai loại chính: hợp đồng quyền chọn mua (call option) và hợp đồng quyền chọn bán (put option). Hợp đồng quyền chọn mua cho phép người mua mua tài sản cơ sở từ người bán vào một giá trị và thời điểm nhất định. Hợp đồng quyền chọn bán cho phép người mua bán tài sản cơ sở cho người bán vào một giá trị và thời điểm nhất định.
Giá thực hiện (Strike price): Đây là giá mà người mua hợp đồng sẽ mua hoặc bán tài sản cơ sở từ/người bán. Giá thực hiện được xác định trước trong hợp đồng và có thể được thỏa thuận dựa trên giá thị trường hiện tại hoặc theo các phương pháp định giá khác nhau.
Thời hạn (Expiration date): Đây là thời điểm cuối cùng mà người mua có thể thực hiện quyền chọn. Sau thời hạn này, hợp đồng quyền chọn trở nên vô hiệu. Thời hạn có thể là ngắn hạn (ví dụ: một ngày) hoặc dài hạn (ví dụ: một năm).
Phí quyền chọn (Option premium): Đây là số tiền mà người mua hợp đồng quyền chọn phải trả cho người bán để nhận được quyền chọn. Phí quyền chọn phụ thuộc vào các yếu tố như giá thực hiện, thời hạn, biến động dự kiến của tài sản cơ sở và lãi suất.

Hợp đồng quyền chọn có những đặc điểm và ưu điểm, nhược điểm sau

Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn

Đặc điểm khác biệt của hợp đồng quyền chọn phái sinh là nó là một hợp đồng tài chính duy nhất mang lại cho người mua các quyền nhưng không có nghĩa vụ. Người mua quyền chọn thực hiện quyền chọn khi có lợi để làm như vậy, nếu không anh ta sẽ không thực hiện quyền chọn.

Có nghĩa là người mua quyền chọn bán sẽ không thực hiện quyền bán nếu giá của tài sản cơ sở trên thị trường cao hơn giá quy định trong hợp đồng. Người mua quyền chọn mua sẽ không thực hiện quyền chọn mua nếu giá thị trường của tài sản cơ sở thấp hơn giá quy định trong hợp đồng. Để có được quyền chọn như vậy, theo hợp đồng quyền chọn, người mua quyền chọn sẽ phải trả phí quyền chọn cho người bán, ngay cả khi hợp đồng không được thực hiện.

Người bán hợp đồng quyền chọn có nghĩa vụ tôn trọng hợp đồng nếu người mua yêu cầu. Giá trị thị trường của tài sản cơ sở là cơ sở để xác định giá trị của hợp đồng. Trong hợp đồng quyền chọn, các bên tham gia không phải trả tiền ký quỹ. Người mua quyền chọn phải trả phí sau khi ký hợp đồng. Người bán quyền chọn nhận phí và thực hiện nghĩa vụ đối với người mua.

Ưu điểm của hợp đồng quyền chọn

Linh hoạt và đa dạng: cho phép người mua tùy chọn mua hoặc bán tài sản cơ sở theo ý muốn, tạo ra sự linh hoạt trong việc định hình chiến lược đầu tư và quản lý rủi ro.
Giới hạn rủi ro: Người mua chỉ mất một khoản phí quyền chọn khi mua hợp đồng, do đó, rủi ro của người mua được giới hạn trong phạm vi khoản phí đã trả, giúp người mua có thể kiểm soát được rủi ro và lợi nhuận tiềm năng.
Cơ hội lợi nhuận không giới hạn: Người mua có thể tận dụng được cơ hội lợi nhuận từ sự biến động của tài sản cơ sở mà không cần đầu tư một số lượng lớn vốn.
Tính thanh khoản: Thường có tính thanh khoản cao, cho phép người mua hoặc người bán có khả năng dễ dàng mua bán hợp đồng trên thị trường thứ cấp hoặc qua sàn giao dịch phái sinh.

Nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

Chi phí: Đòi hỏi người mua phải trả một khoản phí quyền chọn cho người bán, làm tăng chi phí giao dịch và có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận tiềm năng.
Thời hạn: Có thời hạn cụ thể, nếu người mua không tận dụng quyền chọn trong thời hạn đó, hợp đồng sẽ hết hiệu lực và người mua sẽ mất khoản phí quyền chọn đã trả.
Rủi ro: Đối với người bán hợp đồng quyền chọn, nếu tài sản cơ sở tăng giá vượt quá giá thực hiện, người bán phải chịu mất một phần lợi nhuận tiềm năng.
Phụ thuộc vào sự biến động của thị trường: Hợp đồng quyền chọn chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự biến động của tài sản cơ sở. Nếu thị trường không thay đổi theo dự đoán, người mua có thể mất toàn bộ số tiền đã trả cho hợp đồng.

Một số lưu ý quan trọng mà nhà đầu tư cần nhớ

Xác định rõ ràng tài sản cơ sở: Xác định rõ ràng tài sản cơ sở mà hợp đồng quyền chọn liên quan đến. Điều này đảm bảo mọi bên đều hiểu rõ về tài sản được thực hiện quyền chọn và các thông tin liên quan đến nó.
Xác định ngày đáo hạn: Xác định ngày đáo hạn của hợp đồng là rất quan trọng. Đây là ngày mà người mua quyền chọn phải quyết định liệu họ sẽ thực hiện quyền chọn hay không.
Quản lý rủi ro: Hiểu và quản lý rủi ro là một phần quan trọng trong việc thực hiện hợp đồng. Các bên tham gia cần hiểu rõ các yếu tố thị trường, biến động giá cả và khả năng mất mát trong quá trình giao dịch. Điều này giúp họ đưa ra các quyết định thông minh và hợp lý.
Tuân thủ các quy định và quy trình: Tuân thủ các quy định và quy trình của sàn giao dịch hoặc tổ chức quản lý thị trường là rất quan trọng. Các bên tham gia cần thực hiện các thủ tục giao dịch, báo cáo và thanh toán theo các quy định.
Nhà đầu tư cần tiến hành phân tích kỹ thị trường, đánh giá tiềm năng tăng trưởng và biến động giá của tài sản một cách cẩn thận và chính xác. Đồng thời, cập nhật thông tin báo cáo tài chính, biến động thị trường và các sự kiện quan trọng. Dựa trên thông tin này, nhà đầu tư có thể đưa ra dự đoán về khả năng tăng hoặc giảm giá và lựa chọn loại hợp đồng quyền chọn phù hợp.

Có nên giao dịch hợp đồng quyền chọn (option) hay không?

Tổng kết lại, hợp đồng quyền chọn (option) là một công cụ tài chính linh hoạt và mạnh mẽ trong việc quản lý rủi ro và tạo ra cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, để thành công trong giao dịch, nhà đầu tư cần có sự hiểu biết và kỹ năng phân tích thị trường, cùng với khả năng đưa ra quyết định linh hoạt và tỉnh táo. Qua việc phân tích tiềm năng tăng trưởng và biến động giá của tài sản, cập nhật thông tin thị trường và thực hiện phân tích kỹ thuật chính xác, nhà đầu tư có thể tận dụng các cơ hội đầu tư và hạn chế rủi ro. Tuy nhiên, nhớ luôn đặt sự cân nhắc và quản lý rủi ro lên hàng đầu trong quá trình giao dịch.

Hợp đồng quyền chọn mang lại nhiều lợi ích, như khả năng linh hoạt trong lựa chọn, việc bảo vệ vốn đầu tư và khả năng sinh lợi cao. Tuy nhiên, cần nhớ rằng giao dịch cần sự chủ động và kỹ năng phân tích thị trường để đưa ra các quyết định hợp lý. Để thành công trong giao dịch, nhà đầu tư cần tiếp tục nâng cao kiến thức và kỹ năng, theo dõi thị trường và cập nhật thông tin mới nhất. Qua sự tỉnh táo và quyết đoán, nhà đầu tư có thể tận dụng những cơ hội thị trường và đạt được thành công trong giao dịch.

Cuối cùng Chúc các bạn đầu tư thành công và may mắn. Đừng quên theo dõi các thông tin hữu ích liên quan đến thị trường đầu tư hàng hóa trên kênh của Gia Cát Lợi nhé.

CÔNG TY CỔ PHẦN GIAO DỊCH HÀNG HÓA GIA CÁT LỢI

Kiến Thức Đầu Tư

Hợp Đồng Quyền Chọn (Option) – Đặc điểm và các loại hợp đồng